Op 17 november 1944 treft een V2-raket het klooster van de Zusters Annonciaden in Berchem. De balans is zwaar: dertig mensen laten het leven. Een standbeeld van beeldhouwster Agnes Pas herinnert aan de ramp, en refereert aan een hoopvolle toekomst.
Iets meer dan een maand na de dodelijke eerste V-bom op Antwerpen wordt ook Berchem getroffen. Een V2-raket herleidt het klooster van de Zusters Annonciaden en een groot deel van het Sint-Joanna-Instituut tot puin. Leerlingen worden niet getroffen. Omwille van de V-bommen en om steenkool te besparen, zijn de lessen opgeschort. Wel kunnen de leerlingen van het Sint-Joanna-Instituut tweemaal per week huiswerk ophalen in hun school aan de Ferdinand Coosemansstraat. Dat doen ze ook op 17 november 1944. Om 10 uur zit hun schooldag er al op. Nog geen anderhalf uur later slaat de V2-raket in op het klooster.
De inslag vindt plaats om 11.22 uur. De raket valt neer op de keuken, in het hart van het gebouw. De ravage is enorm. Niet alleen het klooster, ook een groot deel van de school wordt verwoest. In totaal raken 230 gebouwen en huizen in de omgeving beschadigd, waarvan 30 onherstelbaar zijn. Enkele uren na de inslag worden 7 zusters levend van onder het puin gehaald. De uren en dagen na de inslag worden vele overleden zusters teruggevonden. Op 17 juni 1945, 7 maanden na de ramp, wordt het lichaam van zuster Laurentia nog teruggevonden. Bij de V2-inslag sterven 32 mensen, waarvan 30 zusters.
Symbool voor inzet en daadkracht
Aan de Grotesteenweg 108, voor de ingang van het huidige klooster, staat het ‘Beeld voor de Vrede’. Het werk van Agnes Pas is ingehuldigd in 2009, 65 jaar na de V2-inslag. Het verbeeldt een engel, met een geknakte vleugel, maar met de blik gericht op de hemel. Het beeld verwijst naar een hoopvolle en vredevolle toekomst. Beeldhouwster Agnes Pas verwoordt het zo in een tekst aan de voet van het beeld:
Op dit stadsplein van Berchem,
waar in 1944 dertig religieuzen door een V2 bom
onder het puin werden bedolven,
hebben de Zusters Annonciaden
krachtig aan heropbouw gewerkt
met vele mensen samen.
Daarom
wil dit beeld
dat geaard is en naar de hemel reikt,
symbool staan
voor inzet en daadkracht,
het wil over vrede spreken,
dynamiek van vrouwen zichtbaar maken
en een oproep zijn om
blijven aan vrede te werken.
Bronnen:
‘Een rampzalige dag voor de Zusters Annonciaden: 17 november 1944, Paul Gysen (in: Heemtenberg, 28: 135, herfst-winter 2019)
‘Herinneren en gedenken, hoe doe je dat?’ (Vredescentrum en stad Antwerpen)
www.heemkringberchem.be/erfgoeddag2021.html
